Maria Goa

Een bijzondere aanwinst

Begin dit jaar werd Museum W verrast door de mededeling dat het museum uit een erfenis onder meer een ivoren Mariabeeldje had gekregen. De erflaatster, mevrouw Jacomien Teuwen uit Stramproy, had de objecten uitdrukkelijk aan het museum nagelaten.
De erven hadden helaas geen gegevens over het beeldje, maar foto die bij de brief van de notaris was gevoegd, deed bij onze conservator meteen een belletje rinkelen. Het was onmiskenbaar een product uit het ivoorsnijderscentrum Goa in India, midden 17e eeuw. Het gezichtje van Maria is duidelijk Indiaas, terwijl de stijl van het beeld teruggaat op een voorbeeld uit de Europese barokperiode.


Goa als Portugese kolonie
De Portugezen arriveerden in het begin van de 16e eeuw op de westkust van India. Ze waren vooral geïnteresseerd in de specerijenhandel. Onder leiding van Afonso de Albuquerque werd in 1510 Goa Velha veroverd en tot hoofdstad van Portugees-India gemaakt.
In het kielzog van de militairen en handelaren begonnen katholieke missionarissen het evangelie onder de bevolking te verspreiden. In 1533 stichtte de Rooms-Katholieke Kerk er een bisdom dat 25 jaar later werd verheven tot het Aartsbisdom Goa en Daman. Alle belangrijke Europese kloosterordes bouwden kerken en kloosters in Goa. En geleidelijk aan breidden de Portugezen het gebied uit tot een kolonie ter grootte van enkele duizenden vierkante kilometers.
Het Portugese bestuur over de regio duurde meer dan vier eeuwen. Op 18 en 19 december 1961 viel het Indiase leger Goa binnen en verjoeg de Portugezen in twee dagen uit het gebied. De soevereiniteit van het gebied werd daarna overgedragen aan de Indiase staat.

Ivoor uit Goa
Ten tijde van de Portugese overheersing gingen vele, al in Goa actieve ivoorsnijders zich toeleggen op het vervaardigen van religieuze beelden in allerhande formaten. Mede via de diverse kloosterordes kwam er vanaf de 16e eeuw een ware stroom van religieuze kleinsculptuur in ivoor op gang richting Europa, naar de Portugese koloniën in Zuid Amerika en de Filippijnen. Tegenwoordig kom je ze tegen in kerken, kloosters, musea, privéverzamelingen en de kunsthandel verspreid over de gehele wereld.

Het Mariabeeldje
Wanneer je naar het beeldje kijkt, valt op dat de twee uitstekende delen van de maansikkel onder de voeten van Maria ontbreken. Gaatjes in de haren van Maria en Jezus wijzen er op dat hier ooit metalen kronen of aureolen hebben gezeten. Het beeld was oorspronkelijk rijk verguld, maar veel daarvan is in de loop der eeuwen afgesleten. Opvallend zijn de sieraden die Maria draagt: een halssieraad (choker) en een oorbel. Een tweede oorbel is verloren gegaan. De sieraden zijn door een edelsmid gemaakt, waarschijnlijk van goud met een rode steen (mogelijk robijn of spinel). Chokers, vlak rond de hals gedragen, zijn typisch Indiase sieraden en bevestigen de herkomst uit Goa.
Aan de onderzijde is te zien dat het beeld is uitgehold en vervolgens gevuld met een stuk hout. Ook dit detail komen we bij ander werk uit Goa tegen.

Onderzoek leverde al snel een aantal vergelijkbare Mariabeelden op van verschillende kwaliteit en formaat. Het lijkt er op dat een Europees Portugees barok voorbeeld werd nagevolgd en vervolgens heel lang in Goa is gekopieerd. Al deze beelden vertonen namelijk - ondanks stilistische verschillen -  steeds dezelfde houding en plooival in de kleding. Opvallend is de samengevouwen mantel op de onderrug. Een detail dat we bij meer exemplaren tegenkomen. 

 

Herkomst
De herkomst van het beeldje uit Stramproy gaat via mevrouw Teuwen terug naar haar broer, de priester J.H. Teuwen (1926-2002), die rector van het ziekenhuis was.  Hij ontving het op zijn beurt vanuit de verwante familie Creemers te Stramproy met Christiaan Creemers (1834-1900) als oudst bekende oorsprong van het beeldje. Hij was onder andere pastoor van Heel en sinds 1891 pastoor-deken van Gennep. Hoe Christiaan Creemers in de 19e eeuw aan het Mariabeeldje kwam is niet bekend.


Anoniem
Maria en kind midden 17e eeuw
ivoor, verguldsel, goud, edelsteen, .... cm hoog
herkomst: schenking
inventarisnummer: