De schoonheid van imperfectie

Een gebroken koffiekopje en een bordje in scherven. Ooit gevonden, ergens in de bodem van Weert. Het lijkt gewoon wit gebruiksgoed van stevig aardewerk, maar de merken op de onderzijde vertellen een ander verhaal en wijzen op een band met de Tweede Wereldoorlog, de NAAFI en de bevrijding van Weert.

Naafi
De Navy, Army and Air Force Institutes (NAAFI) is een non-profit organisatie van het Engelse leger. De organisatie werd in 1920 opgericht door de Britse regering om winkels, wasserettes, bars, kantines en restaurants uit te baten in oorlogsgebieden over de gehele wereld. Doel was het bieden van ondersteuning, service en opbouw van het moreel. Waar ter wereld de Engelse soldaten zich ook bevinden, ze hebben een klein stukje moederland bij de hand en misschien wordt zo het leven in oorlogsgebieden een beetje draaglijker, zo was het idee.

Links: Engelse NAAFI-medewerkers serveren thee in een gebombardeerde straat tijdens W.O. II. De typisch zwarte, zeer sterke thee met een flinke scheut melk. In de bak de standaard NAAFI-mokken.
Rechts: Engelse soldaten in een NAAFI-kantine, locatie onbekend

De NAAFI was ook verantwoordelijk voor de ENSA, de organisatie die wereldwijd entertainment verzorgde voor de militairen. De shows van ‘The Forces’ Sweetheart’  Very Lynn waren natuurlijk fameus tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De grootste bijdrage van de NAAFI was gedurende WO II, maar ook in de Falklands, Irak en Afghanistan speelde de organisatie een rol. Tot op de dag van vandaag opereert de NAAFI vanuit de bases van de Britse strijdkrachten.

Naafi serviesgoed
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog besluit de Britse regering al snel om de productie van onder meer meubels en huishoudelijke spullen onder overheidstoezicht te plaatsen. Door het opstellen van strakke richtlijnen ten aanzien van de fabricage, hoopte men verspilling tot een minimum terug te brengen. Zo ook de keramiekindustrie. Een aantal fabrikanten wordt aangewezen om serviesgoed te produceren voor militair gebruik. Het toezicht betreft overigens niet alleen de productie, maar ook het ontwerp zelf. De keramiekfabrieken ontvangen een lijst met goedgekeurde serviesvormen die alleen in witte of natuurlijke kleikleuren gemaakt mogen worden. Decoratie of het toevoegen van kleur is niet toegestaan. Wel was er enige vrijheid om kleine variaties toe te passen op de verschillende modellen. Dit alles resulteerde in een assortiment sober serviesgoed met robuuste en eenvoudige vormen, dat overigens zeer sterk leek op het vooroorlogse hotelserviesgoed, het zogenaamde hotelware.
Aanvankelijk waren toonaangevende ontwerpers positief en had men, net als bij meubels, het idee dat dit wellicht de publieke waardering voor een praktische en modernistische esthetiek zou kunnen aanmoedigen. Echter, naarmate de tijd verstreek, veranderde men van mening en ook de keramiekindustrie zelf beschouwde de ontwerpen als lelijk, grof en schadelijk voor hun reputatie.
Ook de NAAFI had haar eigen serviesgoed dat in oorlogstijd in grote hoeveelheden werd geproduceerd. Het overgrote deel van dit aardewerk droeg alleen de officiële G. VI R.-stempel, een datum en de naam van de specifieke fabrikant, maar soms werd het ook gemarkeerd met RAF of NAAFI.

^{Britse soldaten in de rij voor een kop thee, pal naast de Brandenburger Toren in Berlijn, juli 1945.}

Weert en de Tommies
Op vrijdag 22 september 1944 om 07.00 uur in de ochtend trekt het 1e bataljon van het Engelse Suffolk Regiment langs de Zuid-Willemsvaart op naar Weert. “De Engelsen zijn er!” klinkt het en de bevrijding van Weert is een feit. Echter, de oorlog is nog lang niet over en het front loopt langs de kanalen ten noordoosten van Weert. Op 26 september arriveren de tanks, kannonen en de infanterie van de Engelse 4th Armoured Brigade (ook wel de Zwarte Ratten genoemd) die het kanaalfront moeten bewaken.

^{De Engelse bevrijders in Weert, september 1944 (1st Battalion van het Suffolk Regiment)}

De volgende maanden is het een komen en gaan van troepen, zowel Engelse als Amerikaanse soldaten worden in Weert gelegerd. Pas half november dat jaar schuift het front weg en nemen de directe gevolgen van de strijd af. Maar de Tommies blijven nog even. Weert is voor de soldaten een oase van rust waar ze ook wat op verhaal kunnen komen. En naar verwachting heeft daarom ook de NAAFI hier in de omgeving van Weert gewerkt.
Het lijkt waarschijnlijk dat de twee gevonden stuks NAAFI serviesgoed uit de collectie zijn weggegooid na vertrek. Twee kleine onbetekenende voorwerpen die op de dag dat we de bevrijding vieren even het verleden doen weerklinken.

Over de merktekens
Op de onderzijde van het kopje staat behalve NAAFI, ook de naam van de fabrikant: Furnival’s. Vanaf 1890 produceerden de fabrieken van Thomas Furnival & Sons serviesgoed in Cobridge, Stoke-on-Trent (Engeland). In 1913 werd de naam veranderd in Furnivals Ltd. Het bedrijf werd in 1968 gesloten. De term Vitrified betekent dat het aardewerk van een glazuur is voorzien.

Op de onderzijde van het bordje zien we het koninklijk monogram G. VI R., de productiedatum 1943 en de term Hotel Ware. Ook hier is de naam van de fabrikant opgenomen, in dit geval Alfred Meakin Ltd England met daarboven een kroon.
De potbakkersfirma Alfred Meakin Ltd werd opgericht in 1875 en opereerde vanuit de Royal Albert, Victoria & Highgate Potteries in Tunstall, Stoke-on-Trent (Engeland) tot 1976.
G. VI R. Is het monogram van Koning George VI (Bertie), die sinds de plotselinge troonsafstand van zijn broer Edward VIII in 1936 koning van het Verenigd Koninkrijk werd. Hotelware is een sterk, functioneel en vooral praktisch serviesgoed dat ideaal is voor gebruik in kantines, restaurants. Dit soort servies werd zeer populair in de eerste helft van de 20e eeuw.
Het NAAFI bordje zal worden gerestaureerd. Dit houdt in dat de scherven oppervlakkig worden gereinigd en het bord verlijmd zal worden. Omdat het bij dit object draait om het beeldmerk van het bord zal het niet worden geretoucheerd. De essentie ervan is immers gevat in het beeldmerk aan de onderzijde!