Klooster Wittem

Op 25 juli 1690 wordt op het familiekasteel Lenhausen, zo’n 60 kilometer ten zuiden van Münster, Wilhelm Ferdinand Adolf von Plettenberg geboren, roepnaam Ferdinand. Op 32-jarige leeftijd koopt hij de vrije rijksheerlijkheid Wittem in Zuid Limburg; een jaar later gevolgd door de aankoop van de vrije rijksheerlijkheid Eys. Nog een jaar later krijgt hij de erfelijke titel van rijksgraaf en in 1732 worden deze heerlijkheden en andere inmiddels verworven Limburgse bezittingen door keizer Karel VI verheven tot een rijksgraafschap. Ferdinand verwerft hiermee veel aanzien temidden van de Duitse rijksadel.

Von Plettenberg verblijft echter meestal in Duitsland waar hij belangrijke functies in het prinsbisdom Münster bekleedt. Vanuit die positie krijgt hij grote invloed in het bestuur van Westfalen en speelt hij een voorname rol in de benoeming van een nieuwe keurvorst in Keulen, Clemens August von Wittelsbach.
Toch belandt hij vanaf 1733 in een conflict tussen de huizen Habsburg en Wittelsbach en hij kiest daarbij voor de Habsburgse zijde. Hoewel hij als diplomaat opereert op het allerhoogste niveau, moet hij het afleggen tegen de macht van Clemens August en Ferdinand verliest zijn invloed in Westfalen. Op weg naar Rome, waar hij ambassadeur voor de Habsburgse keizer zou worden, sterft hij in 1737 te Wenen. Slechts 46 jaar oud.
Na zijn overlijden wordt zijn hart in een koperen bus naar Wittem gebracht, waar het wordt bijgezet in de crypte van de paters kapucijnen. Dit gebaar zegt letterlijk en figuurlijk iets over hoe na de Wittemse stichting de graaf aan het hart lag.

Een aantal jaren nadat Ferdinand zijn bezittingen in Limburg verwierf, besluit hij in Wittem een kapucijnenklooster te bouwen. Dit om zijn onderdanen daar te beschermen tegen het Calvinisme en te behouden voor het rooms-katholieke geloof. Het kloostergebouw kan bovendien ook mooi dienen als woning voor Ferdinand en zijn gezin wanneer zij in Wittem zijn. De kapucijnen vormen de belangrijkste andere franciscaanse tak van deze oude orde en behalve diverse verschillen, zoals bijvoorbeeld andere ordeheiligen, zijn er ook veel overeenkomsten. Zoals in de nagevolgde armoede en de verering voor de grondlegger Franciscus van Assisi.

Het complex wordt ontworpen door architect Schlaun en de kerk is gewijd aan de heilige Johannes Nepomucenus. Op zijn feestdag, 16 mei 1733, wordt de kerk plechtig in gebruik genomen.
Ruim zestig jaar lang nemen de kapucijnen van de Keulse provincie de zielzorg van de kerk en de heerlijkheid op zich. Tot in 1797 de kloosterlingen door de Fransen worden verdreven. Het klooster raakt verwaarloosd en staat vervolgens veertig jaar leeg.
In de jaren dertig van de 19e eeuw nemen redemptoristen vanuit België het klooster weer in gebruik. Het klooster bloeit op en wordt een opleidingscentrum voor redemptoristen uit verschillende landen. Vanwege de groei van studenten wordt in 1892 het oorspronkelijke kloostergebouw afgebroken en vervangen door een grote neogotische vleugel. Ook het front van de kerk wordt vervangen. Het interieur van de kerk bleef wel grotendeels bewaard en enkele barokke elementen van de gesloopte gevel van Schlaun werden in latere bouwcampagnes hergebruikt.
Vanaf de jaren zestig in de vorige eeuw loopt door de toenemende secularisatie ook in Wittem het aantal paters terug. Wittem blijft echter wel een belangrijk bedevaartsoord en theologische vrijplaats in het sterk gepolariseerde bisdom Roermond onder bisschop Gijsen. De laatste decennia worden steeds meer delen van het klooster gebruikt voor andere doeleinden.

In 2019 is besloten het gehele complex te verkopen en de ruimtes die de kloostergemeenschap nog in gebruik heeft te huren. Dit betekende dat veel kunstvoorwerpen uit het klooster een nieuwe plek moesten krijgen. 
Een aantal objecten die teruggaan op de eerste gebruikers, de paters kapucijnen, zijn in 2020 aangeboden aan Museum W. De geschonken voorwerpen hangen onmiskenbaar samen met de oudste fase van het klooster in Wittem, één van de religieuze en culturele hotspots van Zuid-Limburg.